Enflasyon Düzeltmesinin Ertelenmesi, Yabancı Paralar ve Altın Hesaplarına Kurumlar Vergisi İstisnası
A) Enflasyon Düzeltmesinin Ertelenmesi
213 sayılı Vergi Usul Kanunu’nun mükerrer 298 nci maddesinde enflasyon düzeltmesi uygulaması ile ilgili hükümlere yer verilmiştir.
Düzenleme uyarınca, mükellefler malî tablolarda yer alan parasal olmayan kıymetlerini maddede belirtilen hükümlere göre enflasyon düzeltmesine tâbi tutmalıdırlar. Madde uyarınca kazançlarını bilanço esasına göre tespit eden gelir ve kurumlar vergisi mükellefleri fiyat endeksindeki artışın, içinde bulunulan dönem dahil son üç hesap döneminde%100’den ve içinde bulunulan hesap döneminde %10’dan fazla olması halinde malî tablolarını enflasyon düzeltmesine tâbi tutmak durumunda olup; enflasyon düzeltmesi uygulaması, her iki şartın birlikte gerçekleşmemesi halinde sona ermektedir.
Türkiye İstatistik Kurumunca açıklanan endeks rakamlarına göre Yİ-ÜFE son 12 ay %79,89, son üç yıl için %141,70 artmış olduğundan, enflasyon muhasebesi hükümleri dikkate alınarak 31.12.2021 tarihli bilançoların düzeltilmesi gerekmekteydi.
29.01.2021 tarih ve 31734 sayılı Resmi Gazetede yayımlanan 7352 sayılı VERGİ USUL KANUNU İLE KURUMLAR VERGİSİ KANUNUNDA DEĞİŞİKLİK YAPILMASINA DAİR KANUN ile 213 sayılı Vergi Usul Kanunu’na geçici 23’üncü madde eklenmiş ve geçici vergi dönemleri de dahil olmak üzere 2021 ve 2022 hesap dönemleri (kendilerine özel hesap dönemi tayin edilenlerde 2022 ve 2023 yılında biten hesap dönemleri itibarıyla) ile 2023 hesap dönemi geçici vergi dönemlerinde mükerrer 298 inci madde kapsamındaki enflasyon düzeltmesine ilişkin şartların oluşup oluşmadığına bakılmaksızın mali tabloların enflasyon düzeltmesine tabi tutulmayacağı belirtilmiştir.
7338 sayılı Kanun ile 01.01.2022 tarihinden geçerli olmak üzere söz konusu mükerrer 298. maddeye eklenen ve yeniden değerlemeye ilişkin hükümler içeren “Ç” fıkrasının uygulaması açısından yukarıda enflasyon düzeltmesi yapılmayacağı belirtilen dönemler enflasyon düzeltmesi şartlarının gerçekleşmediği dönem olarak değerlendirilecektir.
Kapsama giren mükellefler 31/12/2023 tarihli mali tablolarını, enflasyon düzeltmesi şartlarının oluşup oluşmadığına bakılmaksızın enflasyon düzeltmesine tabi tutacaklardır. Yapılan enflasyon düzeltmesinden kaynaklanan kâr/zarar farkı geçmiş yıllar kâr/zararı hesabında gösterilecek, bu şekilde tespit edilen geçmiş yıl kârı vergiye tabi tutulmayacak, geçmiş yıl zararı zarar olarak kabul edilmeyecektir.
Münhasıran sürekli olarak işlenmiş; altın, gümüş alım-satımı ve imali ile iştigal eden mükellefler söz konusu Geçici 33. madde düzenlemesi kapsamında değildirler ve eskiden olduğu gibi bilançolarını düzeltmeye devam edeceklerdir.
Düzenleme aşağıdaki gibi olup; yayımı tarihi itibariyle yürürlüğe girmiştir.
“GEÇİCİ MADDE 33 –Geçici vergi dönemleri de dahil olmak üzere 2021 ve 2022 hesap dönemleri (kendilerine özel hesap dönemi tayin edilenlerde 2022 ve 2023 yılında biten hesap dönemleri itibarıyla) ile 2023 hesap dönemi geçici vergi dönemlerinde mükerrer 298 inci madde kapsamındaki enflasyon düzeltmesine ilişkin şartların oluşup oluşmadığına bakılmaksızın mali tablolar enflasyon düzeltmesine tabi tutulmaz.
Mükerrer 298 inci maddenin (Ç) fıkrası uygulaması açısından, birinci fıkrada enflasyon düzeltmesi yapılmayacağı belirtilen dönemler enflasyon düzeltmesi şartlarının gerçekleşmediği dönem olarak değerlendirilir.
31/12/2023tarihli mali tablolar, enflasyon düzeltmesi şartlarının oluşup oluşmadığına bakılmaksızın enflasyon düzeltmesine tabi tutulur. Yapılan enflasyon düzeltmesinden kaynaklanan kâr/zarar farkı geçmiş yıllar kâr/zararı hesabında gösterilir. Bu şekilde tespit edilen geçmiş yıl kârı vergiye tabi tutulmaz, geçmiş yıl zararı zarar olarak kabul edilmez. Bu maddenin birinci, ikinci ve üçüncü fıkrası hükümleri, mükerrer 298 inci maddenin (A) fıkrasının (9) numaralı bendi kapsamında olan mükellefler bakımından geçerli değildir.
Bu maddenin uygulanmasına ilişkin usul ve esasları belirlemeye Hazine ve Maliye Bakanlığı yetkilidir.”
B) Yabancı Paralar ve Altın Hesaplarına Kurumlar Vergisi İstisnası
29.01.2021 tarih ve 31734 sayılı Resmi Gazetede yayımlanan 7352 sayılı VERGİ USUL KANUNU İLE KURUMLAR VERGİSİ KANUNUNDADEĞİŞİKLİK YAPILMASINA DAİR KANUN ile ve 5520 sayılı Kurumlar Vergisi Kanununa geçici 14’üncü madde eklenmiş ve 31/12/2021 tarihli bilançolarında yer alan yabancı paralarını ve altın hesaplarını Türk lirasına çeviren ve bu suretle elde edilen Türk lirası varlığı, bu kapsamda açılan en az üç ay vadeli Türk lirası mevduat ve katılma hesaplarında değerlendiren mükellefler elde etmiş oldukları kur farkı kazançları, vade sonunda elde edilen faiz ve kâr payları ile diğer kazançları için düzenlemede belirtilen esaslar kapsamında kurumlar vergisi istisnası getirilmiştir.
Düzenleme uyarınca;
(1) 1211 sayılı Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası Kanununun 4 üncü maddesinin üçüncü fıkrasının (I) numaralı bendinin (g) alt bendi hükmüne istinaden Türk lirası mevduat ve katılma hesaplarına dönüşümün desteklenmesi kapsamında dönüşüm kuru üzerinden Türk lirasına çevrilen hesaplar ile ilgili olarak; kurumların 31/12/2021 tarihli bilançolarında yer alan yabancı paralarını, dördüncü geçici vergi dönemine ilişkin beyannamenin verilme tarihine kadar Türk lirasına çevirmeleri ve bu suretle elde edilen Türk lirası varlığı, bu kapsamda açılan en az üç ay vadeli Türk lirası mevduat ve katılma hesaplarında değerlendirmeleri durumunda aşağıda belirtilen kazançlar kurumlar vergisinden müstesna tutulmuştur.
a)Bu fıkra kapsamındaki yabancı paraların dönem sonu değerlemesinden kaynaklanan kur farkı kazançlarının1/10/2021ila 31/12/2021 tarihleri arasındaki döneme isabet eden kısmı,
b)2021 yılı dördüncü geçici vergi dönemine ilişkin beyannamenin verilme tarihine kadar Türk lirasına çevrilen hesaplarla ilgili oluşan kur farkı kazançları ile söz konusu hesaplardan dönem sonu değerlemesinden kaynaklananlar da dâhil olmak üzere vade sonunda elde edilen faiz ve kâr payları ile diğer kazançlar.
(2) Birinci fıkra kapsamına girmemekle birlikte, kurumların31/12/2021tarihli bilançolarında yer alan yabancı paralarını 2022 yılı sonuna kadarTürk lirası mevduat ve katılma hesaplarına dönüşümün desteklenmesi kapsamında dönüşüm kuru üzerinden Türk lirasına çevirmeleri ve bu suretle elde edilen Türk lirası varlığı en az üç ay vadeli Türk lirası mevduat ve katılma hesaplarında değerlendirmeleri durumunda oluşan kur farkı kazançlarının, geçici vergi dönemi sonu değerlemesiyle Türk lirasına çevrildiği tarih arasına isabet eden kısmı ile dönem sonu değerlemesinden kaynaklananlar da dâhil olmak üzere vade sonunda elde edilen faiz ve kâr payları ile diğer kazançlar kurumlar vergisinden müstesna tutulmuştur.
(3) Kurumların31/12/2021tarihli bilançolarında yer alan altın hesabı ile bu tarihten sonra açılacak işlenmiş ve hurda altın karşılığı altın hesabı bakiyelerini 2022 yılı sonuna kadar Türk lirası mevduat ve katılma hesaplarına dönüşümün desteklenmesi kapsamında dönüşüm fiyatı üzerinden Türk lirasına çevirmeleri ve bu suretle elde edilen Türk lirası varlığı en az üç ay vadeli Türk lirası mevduat ve katılma hesaplarında değerlendirmeleri durumunda Türk lirasına çevrildiği tarihte oluşan kazançlar ile dönem sonu değerlemesinden kaynaklananlar da dâhil olmak üzere vade sonunda elde edilen faiz ve kâr payları ile diğer kazançlar kurumlar vergisinden müstesna tutulmuştur.
(4) Maddede öngörülen süre ve şekilde dönüşüm kuru/fiyatı üzerinden Türk lirası mevduat ve katılma hesaplarına çevrilen yabancı paralar ile altın hesaplarına ilişkin olarak bu istisnayla sınırlı olmak üzere Kurumlar Vergisi Kanunun 5 inci maddesinin üçüncü fıkrası1hükmü uygulanmayacaktır.
5) Maddenin birinci, ikinci ve üçüncü fıkralarında yer alan istisna hükümleri, aynı şartlarla geçerli olmak üzere bilanço esasına göre defter tutan gelir vergisi mükelleflerinin kazançları hakkında da uygulanacaktır.
(6) Türk lirası mevduat veya katılma hesabından vadeden önce çekim yapılması durumunda bu madde kapsamında istisna edilen tutarlar nedeniyle zamanında tahakkuk ettirilmeyen vergiler, vergi ziyaı cezası kesilmek suretiyle gecikme faiziyle birlikte tahsil olunacaktır.
Düzenleme yukarıdaki olmakla birlikte Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası tarafından yayımlanan TÜRK LİRASI MEVDUAT VE KATILMA HESAPLARINA DÖNÜŞÜMÜN DESTEKLENMESİ HAKKINDA TEBLİĞ (SAYI: 2021/14)in istisna düzenlemesi ile çelişen hükümleri bulunmaktadır.
Öte yandan 31/12/2021 tarihli bilançolarında yer alan yabancı paralarını, dördüncü geçici vergi dönemine ilişkin beyannamenin verilme tarihine kadar Türk lirasına çevirmeleri ve bu suretle elde edilen Türk lirası varlığı, bu kapsamda açılan Türk lirası mevduat ve katılma hesaplarında değerlendirmeleri durumunda belirtilen kazançlarına ilişkin kurumlar vergisi istisnası hakkında açıklamaların yer aldığı, Kurumlar Vergisi Genel Tebliği (Seri No: 1)’nde Değişiklik Yapılmasına Dair Tebliğ Taslağı (Seri No: 19) hazırlanmış olup; uygulamada tereddüt yaratacağı değerlendirilen ve Tebliğ taslağında açıla kavuşturulmasının ya da değiştirilmesinin faydalı olacağı düşünülen hususlar mevcuttur.
İstisna düzenlemesinden yararlanabilmek için vadeli mevduat hesabı kaç aylık süre için açılmalıdır?
Kurumlar Vergisi Kanunu’na eklenen geçici 14.madde düzenlemesi uyarınca kurumların ve bilanço esasında defter tutan gerçek kişilerin 31/12/2021 tarihli bilançolarında yer alan yabancı paralarını, dördüncü geçici vergi dönemine ilişkin beyannamenin verilme tarihine kadar Türk lirasına çevirmeleri ve bu suretle elde edilen Türk lirası varlığı, bu kapsamda açılan en az üç ay vadeli Türk lirası mevduat ve katılma hesaplarında değerlendirmeleri durumunda elde edilen kazançların kurumlar vergisinden müstesna tutulacağı açıklanmıştır.
Yurt içi yerleşik gerçek kişilerin döviz tevdiat hesaplarının ve döviz cinsinden katılım fonlarının Türk lirası vadeli mevduat ve katılma hesaplarına dönüşmesi halinde mevduat ve katılım fonu sahiplerine sağlanacak desteğe ilişkin usul ve esasları düzenleyen TÜRK LİRASI MEVDUAT VE KATILMA HESAPLARINA DÖNÜŞÜMÜN DESTEKLENMESİ HAKKINDA TEBLİĞ (SAYI: 2021/14)Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası tarafından hazırlanmış ve 21.12.2021 tarih ve 31696 sayılı Mükerrer Resmi Gazetede yayımlanmıştır.
Daha sonra 11.01.2022 tarih ve 31716 sayılı Resmi Gazetede TÜRK LİRASI MEVDUAT VE KATILMA HESAPLARINA DÖNÜŞÜMÜN DESTEKLENMESİ HAKKINDA TEBLİĞ (SAYI: 2021/14)’DE DEĞİŞİKLİK YAPILMASINA DAİR TEBLİĞ (SAYI: 2022/1)yayımlanmış ve yurt içi yerleşik tüzel kişilerde düzenleme kapsamına dahil edilmiştir. Yayımlanan Tebliğ uyarınca söz konusu destek ödemesinden faydalanılabilmesi için yurt içi yerleşik tüzel kişiler de 20/12/2021tarihinde mevcut olan, yurt içi yerleşik tüzel kişilerin ise 31/12/2021 tarihinde mevcut olan ABD doları, Euro ve İngiliz Sterlini cinsinden döviz tevdiat hesabı ve döviz cinsinden katılım fonu hesabı bakiyelerini, dönüşüm kuru üzerinden Türk lirasına çevirmeleri ve yurt içi yerleşik gerçek kişiler için 3 ay, 6 ay veya 1 yıl vadeli; yurt içi yerleşik tüzel kişiler için ise 6 ay veya 1 yıl vadeli Türk lirası mevduat veya katılma hesabı açılması ön görülmüştür.
Kurumlar vergisi Kanununda istisnadan yararlanmak için en az 3 ay vadeli bir hesabın açılması yeterli görülmüşken Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası tarafından yayımlanan 2021/14 sayılı Tebliğde Tüzel kişiler için 6 aylık bir vadeli hesap açılması öngörülmesi uygulamada büyük tereddütler yaratacak niteliktedir. GİB tarafından yayımlanan Tebliğ taslağında da bu konuda herhangi bir açıklama yer almamaktadır.
Tebliğin Kanun düzenlemesine aykırı olamayacağı dikkate alınarak ivedilikle değiştirilmesinde fayda bulunduğu değerlendirilmektedir.
Hangi yabancı paralar için istisna düzenlemesinden yararlanılabilir?
Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası tarafından yayımlanan 2021/14 sayılı Tebliğde söz konusu Tebliğin14/1/1970 tarihli ve 1211 sayılı Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası Kanununun 4 üncü maddesinin üçüncü fıkrasının (I) numaralı bendinin (g) alt bendi ile 19/10/2005 tarihli ve 5411 sayılı Bankacılık Kanununun 144 üncü maddesine dayanılarak hazırlandığı; yurt içi yerleşik gerçek kişilerin20/12/2021tarihinde mevcut olan, yurt içi yerleşik tüzel kişilerin ise 31/12/2021 tarihinde mevcut olan ABD doları, Euro ve İngiliz Sterlini cinsinden döviz tevdiat hesabı ve döviz cinsinden katılım fonu hesabı bakiyelerinin söz konusu Tebliğ düzenlemelerinden yararlanabileceği açıklanmıştır.
Kurumlar Vergisi Kanunu’na eklenen geçici14. Maddede 1211 sayılı Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası Kanununun 4 üncü maddesinin üçüncü fıkrasının (I) numaralı bendinin (g) alt bendi hükmüne istinaden Türk lirası mevduat ve katılma hesaplarına dönüşümün desteklenmesi kapsamında dönüşüm kuru üzerinden Türk lirasına çevrilen hesaplar ile ilgili olarak uygulanacak Kurumlar Vergisi İstisnasına ilişkin hükümlere yer verilmiştir.
Gerek Kurumlar Vergisi Kanunu’na eklenen Geçici 14 üncü maddede gerekse konuyla ilgili yayımlanan Tebliğ taslağında hangi yabancı paraların istisna düzenlemesinden yararlanabileceği açık olarak yazmasa da yukarıda yer alan düzenlemeler gereği ABD doları, Euro ve İngiliz Sterlini cinsinden döviz tevdiat hesabı ve döviz cinsinden katılım fonu hesabı bakiyelerinin Kurumlar vergisi istisna düzenlemesinden yararlanabileceği değerlendirilmektedir.
