Ay İçinde Çalışması Bulunmayan Sigortalıya Ücret Ödemesi Dışında Yapılan Ödemenin SGK’ya Bildirimi Nasıl Olmalıdır?

I- GİRİŞ

5510 Sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu’nun 4. maddesinin birinci fıkrasının (a) bendi kapsamındaki sigortalıların prime esas olan ve olmayan kazançları ile kısmen prime tabii tutulacak kazançlarına ilişkin esaslar 5510 Sayılı Kanun’un 80. maddesinde sayılmış geçmişte bu hususta pek çok makaleye de yer verilmiştir. Yazımızda ücret ödemesi dışında olan prime esas kazanca tabi tutulması gerekip ödeme yapılan sigortalının ödeme yapılan ilgili ayda çalışmasının olmaması veya ilgili ayda çalışması olmayıp hemen sonrasında işten çıkması nedeniyle şahıslara yapılan bu ödemelerin Sosyal Güvenlik Kurumu’na bildirimi hakkında önem arz eden taraflara değinmeye çalışacağız.

II- YASAL MEVZUAT VE KONUNUN DEĞERLENDİRİLMESİ

5510 Sayılı Kanun’un 80. maddesi d bendinde “Ücretler hak edildikleri aya mal edilmek suretiyle prime tabi tutulur. Diğer ödemeler ise öncelikle ödendiği ayın kazancına dâhil edilir ve ücret dışındaki bu ödemelerin yapıldığı ayda üst sınırın aşılması nedeniyle prime tabi tutulamayan kısmı, ödemenin yapıldığı ayı takip eden aydan başlanarak iki ayı geçmemek üzere üst sınırın altında kalan sonraki ayların prime esas kazançlarına ilâve edilir. Toplu iş sözleşmelerine tabi işyerleri işverenlerince veya kamu idareleri veya yargı mercilerince verilen kararlara istinaden, sonradan ödenen ücret dışındaki ödemelerin hizmet akdinin mevcut olmadığı veya askıda olduğu bir tarihte ödenmesi durumunda, 82. madde hükmü de nazara alınmak suretiyle prime esas kazancın tabi olduğu en son ayın kazancına dâhil edilir. Bu durumlarda sigorta primlerinin, yukarıda belirtilen mercilerin kararlarının kesinleşme tarihini izleyen ayın sonuna kadar ödenmesi halinde, gecikme cezası ve gecikme zammı alınmaz ve 102. madde hükümleri uygulanmaz” hükmü mevcuttur.

Makalemize konu, sigortalının çalışmasının bulunmadığı ayda prime esas kazanca dâhil edilmesi gereken ücret dışı ödeme yapılan şahıslara ait bildirimin nasıl yapılacağına dair kapsamlı bilgi SGK Sigorta Primleri Genel Müdürlüğü’nün 18.06.2020 tarihli 2020/20 sayılı İşveren İşlemleri Genelgesinde yer almakta olup genelgenin, Kanun’un 4. maddesinin birinci fıkrasının (a) bendi kapsamındaki sigortalılar yönünden ücret dışı ödemelerin prime tabii tutulması başlığı altında yer alan başlığı altında “Sigortalıların prime esas kazanç tutarlarının hesaplanması sırasında, ücret dışındaki diğer ödemeler öncelikle ödendiği ayın kazancına dâhil edilecektir. Ücret dışında sigortalılara ödenmekte olan prim, ikramiye gibi her türlü ödemeler, ödemenin yapıldığı ayın kazancına dâhil edilerek prime tabi tutulmaktadır. Ancak, sözü geçen ödemelerin ücret ile birleştirilerek prime tabi tutulması durumunda, bazı sigortalıların aylık prime esas kazançları tutarı, prime esas kazancın üst sınırını aşabilmektedir. Bu durumda, sigortalılara, ücretinin yanı sıra prime esas kazanca dâhil edilebilecek nitelikte ücret dışında ödeme yapılması halinde, bu nitelikteki kazançlar, prime esas günlük kazanç üst sınırının otuz katı aşılmamak kaydıyla prime tabi tutulacak, buna karşın her iki kazanç toplamının üst sınırı aşması halinde, ücret dışındaki ödemenin üst sınırı aşan kısmı, 5510 Sayılı Kanun’un 82. maddesi hükmü de dikkate alınarak en fazla takip eden iki ayın prime esas kazanç tutarına dâhil edilecektir” denilmekte olup konuyu örneklendirecek olursak;

Örnek 1: Aylık brüt ücreti 20.000,00 TL olan sigortalı T.S.’nin 2021 yılı ocak ayında ücretsiz izinli olduğu ve ilgili ayda şahsa brüt 20.000,00 TL ikramiye ödendiği varsayılırsa, 01.01.2021 ile 31.12.2021 tarihleri arasında prime esas aylık kazanç üst sınırının 26.831,40 TL olması nedeniyle bahse konu sigortalının, Ocak ayında prim ödeme gün sayısı bulunmadığından ücret dışındaki ikramiye Şubat ve Mart aylarının prime esas kazançlarına dâhil edilecektir.

2021 yılı Ocak ayındaki prime esas kazancı=0 TL

2021 yılı Şubat ayındaki prime esas kazancı 20.000,00 TL ücret + 6.831,40 TL ikramiye

= 26.831,40 TL olarak Sosyal Güvenlik Kurumu’na bildirilecek olup yine

2021 yılı Mart ayındaki prime esas kazancı 20.000,00 TL ücret +  6.831,40 TL ikramiye

= 26.831,40 TL olarak Sosyal Güvenlik Kurumu’na bildirilecek olup,

6.831,40 TLX 2=13.662,80 TL’si Şubat ve Mart ayı prime esas kazancına dahil edilen ikramiye olup, 20.000,00 TL-13.662,80 TL = 6,337,20 TL tutarındaki ikramiye ise prime esas kazanca dahil edilmemiş olacaktır.

Yine 2020/20 sayılı Genelge’de “toplu iş sözleşmelerine tâbi işyerleri ile kamu idareleri veya yargı mercilerince verilen kararlara istinaden, sonradan ödenen ücret dışındaki ödemeler de yine ödendiği ayın kazancına dâhil edilecektir. Sigortalılara çeşitli nedenlerle (ücretsiz izin, istirahat gibi) ay içinde çalışmasının bulunmadığı ve ücret ödenmediği aylarda prime esas kazanca dâhil olacak nitelikte ücret dışında bir ödeme yapılması halinde, ücret dışındaki bu ödemeler, ödemenin yapıldığı ayda sigortalının prim ödeme gün sayısının bulunmaması nedeniyle ödemenin yapıldığı tarihi takip eden iki ayı geçmemek üzere ilgili ayların prime esas kazancına dâhil edilecektir. Ancak ödemenin yapıldığı tarihi takip eden iki ayda da ücret ödemesine hak kazanılmadığı durumlarda, ücret dışındaki bu ödemeler prime esas kazanca dâhil edilemeyecektir” denmiş olup bunu da örneklerle açmak gerekirse;

Örnek 2: 2021 Yılı Nisan, Mayıs, Haziran aylarında ücretsiz izni dolayısıyla çalışması bulunmayan Sigortalı A.B.C.’ye Nisan ayında brüt 10.000 TL ikramiye verildiği varsayıldığında şahsın Nisan ayında çalışması bulunmaması nedeniyle Sosyal Güvenlik Kurumu’na “0” (sıfır) gün “0” (kazanç) ile bildirimi yapılacak olup şahsın yine ödemenin yapıldığı aydan sonraki iki ayda da çalışması olmaması nedeniyle Mayıs ve Haziran ayında da ikramiye ödemesi prime esas kazanca yansıtılamayacaktır.

Örnek 3: 2021 Yılı Eylül ayında brüt 8.000 TL ikramiye ödemesi yapılan sigortalı F.Y’nin istirahati dolayısıyla aynı ay çalışması olmaması ve sonrasında 30.09.2021 tarihi itibariyle işten ayrılması münasebetiyle şahıs adına Eylül ayında kazancına dahil edilemediği gibi iş akdinin feshi nedeniyle sonraki iki ayda da bildiriminin söz konusu olmadığından yapılan ödeme prime esas kazanca dahil edilmeyecektir.

Sayılanların dışında istisnai bir durum da mevcut olup, toplu iş sözleşmelerine tabi işyerleri işverenlerince veya kamu idareleri veya yargı mercilerince verilen kararlara istinaden, sonradan ödenen ücret dışındaki ödemelerin hizmet akdinin mevcut olmadığı veya askıda olduğu bir tarihte ödenmesi durumunda bu ödemelerin 5510 sayılı Kanun’un 82. maddesi hükmünde belirtilen prime esas kazanç alt ve üst sınırları da nazara alınmak suretiyle prime esas kazancın tâbi olduğu en son ayın kazancına dâhil edilecektir.

III- SONUÇ

Ay içinde ücret ödemesi dışında olan prime esas kazanca tabi tutulması gerekip ödeme yapılan sigortalının ödeme yapılan ilgili ayda çalışmasının olmaması yada sigortalının ilgili ayda çalışması olmayıp hemen sonrasında işten çıkması nedeniyle şahıslara yapılan bu ödemelerin Sosyal Güvenlik Kurumu’na bildirimi konusuna örneklerle değinilmiş olup kaydi bir geçersizlik durumunun ortaya çıkmaması veya cezai bir yaptırıma maruz kalınmaması adına uygun hareket edilmesi gerekmektedir.

Fahrettin YÜKSEK

Sosyal Güvenlik Denetmeni, İş Güvenliği Uzmanı (C sınıfı)

E-Yaklaşım / Ocak 2022